“Santa Klaus”* është përshtatja në anglisht e emrit për Shën Kollin. Santa Klaus-i, ose Shën Kolli, ka qënë një i krishterë që jetoi në shekullin e katërt pas Krishtit. Ai ishte drejtuesi i kishës në Mira, e cila është një zonë që gjendet sot në Turqi. Thuhet që Shën Kolli ka qënë një besimtar që kujdesej shumë për të varfërit. Kaq mund të dimë me siguri.
Gjatë shekujve shumë legjenda janë thurur për Santa Klausin dhe këto legjenda janë përhapur në Amerikë prej emigrantëve hollandezë dhe gjermanë përgjatë shekullit 19. Në saj të ndikimit të kulturës amerikane, Santa Klaus-i njihet tani në të gjithë botën.
Legjenda më e njohur për Santa Klausin ka të bëjë, si zakonisht, me një familje të varfër që marrin ndihmë prej tij: Një njeri i varfër kishte tri vajza. Sipas zakonëve të vendit ku jetonte kjo familje, përveç pajës, i ati duhet të jepte asaj edhe prikë, d.m.th. një pjesë të pasurisë së familjes, të patundshme ose në të holla (kjo traditë është praktikuar edhe në Shqipëri deri vonë).
Duke qënë se i ati i vajzave nuk kishte para të mjaftueshme për prikë, vajzat e tij nuk martoheshin. Një natë, Shën Kolli shkon fshehurazi dhe hedh një qese të vogël me monedha ari brenda shtëpisë nga oxhaku (mëqenëse shtëpia ishte e mbyllur). Qesja ra në një çorape që ishte varur afër zjarrit për t’u tharë!
Me këto monedha ari burri i varfër fejon vajzën e madhe. Pas një farë kohe, përsëritet e njëjta histori me bijën e dytë. Së fundmi, i vendosur për të zbuluar personin që i kishte dhënë paratë, babai i vajzave fle pranë zjarrit çdo mbrëmje deri sa një natë e kap Shën Kollin duke hedhur qesen e tretë.
Nikolasi i kërkon këtij burrit të mos tregojë atë që kishte bërë, sepse nuk e kishte bërë as për famë e as për namë. S’kaloi shumë kohë dhe fjala u përhap jo vetëm në atë krahinë por edhe më tej. Në vitet që pasuan, sa herë që dikush merrte një dhuratë anonim, mendonte se ndoshta i ishte hedhur nga Shën Kolli.
Plaku i Vitit të Ri apo i Krishtlindjes?
Në Shqipëri Santa Klausi nuk njihet aq shumë sa Babagjyshi i Vitit të Ri, apo Babi Dimri, siç e quajnë disa. Mirëpo, legjenda e Babagjyshit është përshtatje e legjendës së Plakut të krishtlindjes për Shqipërinë.
Kjo erdhi pjesërisht për shkak të ekzistencës së traditave të tjera fetare në vend, por edhe si shkak i luftës kundër fesë e zhvilluar gjatë kohës së komunizimit, ku as që bëhej fjalë të festoje krishtlindjet në Shqipërinë ateiste. Per shkak se nuk njiheshin krishtlindjet në kohën e komunizimit, Vitit të Ri i ngarkuan të gjithë elementet e festës se krishtlindjes, siç është jo vetëm Baba gjyshi i Vitit të Ri, por edhe pema që zbukurohej për krishtlindjet dhe dhuratat që u jepeshin fëmijëve.
Plaku i krishtlindjes, Santa Klausi dhe Kris Kringle (në Gjermani) janë tre figura të ndryshme që kanë luajtur rolin e mirëbërësit në festën e krishtlindjes në vendet europiane. Mirëpo, me kalimin e viteve, dhe shkëmbimet e shumta në kulturën e filmit dhe të librit mes vendeve të perëndimit, këto legjenda janë shkrirë gjithmonë e më shumë së bashku në një figurë të vetme.
*Shënim: vjen nga hollandishtja: ‘Sinterklass’
